Ciekawe edukacyjne spotkanie terenowe z arborystami, odbyło się w ramach realizacji projektu „Ratujemy drzewa Saskiej Kępy”. Projekt został w zeszłym roku złożony do budżetu obywatelskiego przez Dorotę Zielińską, prezeskę STOPu, a zrealizowany został jesienią 2017r.. Spotkanie 21.10.2017 było jego ukoronowaniem.
Projekt dla ratowania drzew
Celem projektu była poprawa kondycji wspaniałych, wiekowych drzew na Saskiej Kępie, będącej częścią warszawskiej dzielnicy Praga Południe. Poprawa stanu drzew na Kępie posłuży nie tylko okolicznym mieszkańcom, ale wszystkim warszawiakom, którzy licznie przyjeżdżają tu na spacery, szukając wytchnienia od zgiełku miasta. Mieszkańcom i przyjezdnym zależy, aby było tu zielono, żeby rosły tu stare drzewa, ale żeby były w dobrej kondycji i nie zagrażały przechodniom. Dzięki wykonanym w ramach projektu zabiegom, zieleń Kępy będzie lepiej chroniona, zdrowsza i bezpieczniejsza.
W ramach projektu zrealizowano prace poprawiające sytuację ponad 100 drzew rosnących przy ulicach Walecznych i Obrońców, które są prawdziwą wizytówką Saskiej Kępy. Wykonano następujące zabiegi:
- Rozluźnienie wierzchniej warstwy gleby – aeracja (dla 40 drzew)
Rozluźnienie warstwy gleby w obrębie systemu korzeniowego drzewa, za pomocą sprężonego powietrza z wykorzystaniem urządzenia AirSpade. Rozluźnienie gleby poprawia własności fizyczne i chemiczne, tym samym poprawiając warunki siedliskowe dla rosnących w niej drzew, poprzez przywrócenie naturalnej wymiany gazowej w glebie oraz ułatwianie docierania wody opadowej do brył korzeniowych. - Ściółkowanie (mulczowanie) (dla 40 drzew)
Zabieg często wykorzystywany dla drzew przydrożnych i przyulicznych, ma na celu poprawę struktury gleby i jej wilgotności, redukuje zagęszczenie gleby i erozję, a także poprawia wzrost i witalność roślin działając jako naturalny nawóz. - Mikoryzacja (dla 100 drzew)
Zabieg polega na wprowadzeniu w obrębie systemu korzeniowego drzewa, grzybów mikoryzowych i innych mikroorganizmów, które zwielokrotniają powierzchnię chłonną systemu korzeniowego oraz pozwalają na pozyskanie wody, która zwykle jest niedostępna dla korzeni włośnikowch drzewa. - Wzmocnienie mechaniczne drzewa za pomocą wiązań (założono 30 wiązań)
Zastosowanie wiązań w koronie drzewa pomaga w utrzymaniu bezpieczeństwa ludzi w jego otoczeniu i zabezpiecza drzewa przed rozłamaniem. Ciężkie konary drzew połączone wiązaniami, nawet jeśli wyłamałyby się pod wpływem ekstremalnych zjawisk pogodowych, nie spadają na ziemię, a zawisają na drzewie.
Spotkanie z arborystami
W sobotę 21. października (2017), pomimo padającego deszczu, na miejscu zbiórki stawiło się kilkanaście osób zainteresowanych spotkaniem z arborystami. Pojawili się miłośnicy drzew i aktywiści miejscy z całej Warszawy, pani z Wydziału Ochrony Środowiska urzędu dzielnicy Pragi Południe oraz reporterka Polskiego Radia, która nagrywała całe spotkanie, aby zrobić o nim audycję radiową. Spotkanie poprowadziło dwóch arborystów:
inż. arch. kraj. Maciej Motas – architekt krajobrazu, certyfikowany treeworker, arborysta, wieloletni praktyk w pielęgnacji i diagnostyce drzew. Autor licznych specjalistycznych dokumentacji z zakresu dendrologii. Realizuje projekty i inwestycje z zakresu zagospodarowania terenów zieleni. Sporządza specjalistyczne opracowania i dokumentacje z zakresu ochrony drzew. Inwentaryzacje przyrodnicze i dendrologiczne. Opinie o stanie zdrowotnym drzew, zalecenia dotyczące pielęgnacji i gospodarowania i opieki nad drzewostanem, w tym: ocena stanu zdrowotnego, statyki i określenie wad budowy drzewa, prace wykonawcze na drzewach pomnikowych i terenach pod opieką konserwatora zabytków. Założyciel i prezes Stowarzyszenia Federacja Arborystów Polskich w latach 2010 – 2012, obecnie członek zarządu dolnośląskiej sekcji Stowarzyszenia Architektury Krajobrazu. Członek Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego, Członek Rady naukowej przy Parku Szczytnickim we Wrocławiu, Inspektor nadzoru prac w drzewostanie. Wykładowca i kierownik szkoleń zawodowych w Wielkopolskiej Szkole Arborystyki prowadzącej szkolenia w Arboretum UP we Wrocławiu oraz Arboretum Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk w Kórniku.
Specjaliści opowiedzieli o tym, jak ekstremalne są dla drzew warunki miejskie. Nie tylko solenie ulic i chodników jest dla drzew zabójcze. Typowym, poważnym problemem jest pokrycie okolic drzewa nieprzepuszczalnymi nawierzchniami (ulice, chodniki) i ubicie gleby wokół drzew, tak, że tlen i woda mają utrudniony dostęp do korzeni. Drzewa rosnące w takich warunkach są poddane ciągłemu stresowi, niedotlenione i niedożywione, a w wyniku tego osłabione i mniej odporne na ekstremalne zjawiska pogodowe, które łatwiej łamią słabsze drzewa.
Arboryści oprowadzili uczestników spotkania po ulicach Obrońców i Walecznych, pokazując poddane różnym zabiegom drzewa. Niestety okazałe jesiony rosnące wzdłuż tych ulic noszą ślady wieloletniej nieprawidłowej „pielęgnacji”, której były wcześniej poddawane. Zamiast prawdziwej pielęgnacji i poprawy warunków siedliskowych, stosowane były wobec nich głównie amputacje i to amputacje gałęzi, które do obcinania były zbyt grube i nigdy nie powinny być obcinane. Co więcej obcinano gałęzie w taki sposób, że zamiast obniżać korony drzew (tak powinno się to robić w miastach), podkrzesywano je (czyli prowadzono drzewa tak, że stawały się wysokie i wąskie, z koroną nadmiernie rozwiniętą do góry).
Specjaliści zaprezentowali zakres wykonanych prac mających na celu poprawę sytuacji drzew. Pokazali drzewa poddane poszczególnym rodzajom zabiegów w ramach zrealizowanego projektu obywatelskiego. Można było zobaczyć m.in. wiązania założone w koronach drzew oraz spulchnioną strumieniem powietrza glebę pod drzewami, pokrytą mulczem (zrębkami), aby chronić korzenie przed wyschnięciem. Przeprowadzono także pokaz mikoryzacji systemu korzeniowego wiekowego jesionu.
Co jeszcze można zrobić dla drzew?
Publiczność zadawała wiele pytań. Dzięki odpowiedziom arborystów można było m.in. dowiedzieć się, jak zmienić gospodarowanie terenem wokół drzew, aby poprawić trwale ich warunki siedliskowe jednocześnie oszczędzając publiczne pieniądze przeznaczane na utrzymanie miejskiej zieleni. Okazało się, że aby stworzyć najlepsze warunki dla drzew i oszczędzać środki z miejskiej kasy, trzeba przede wszystkim nie grabić liści i zostawiać ich warstwę (nawet kilkunastocentymetrową) pod drzewami. Niekorzystne dla drzew i brzydkie, ubite miejskie trawniki, powinny zostać zastąpione niską roślinnością okrywową, taką jak np. bluszcz lub krzewami. Ziemia wokół drzew od ulicy i chodnika powinna zostać oddzielona pasem wyższej roślinności, chociażby niewielkimi żywopłotami, dzięki czemu opadłe liście nie będą rozwiewane na ulicę i chodnik. Gospodarując w ten sposób terenem wokół drzew nie trzeba wydawać pieniędzy na koszenie trawników, grabienie i wywożenie liści a także rozluźnianie i napowietrzanie gleby oraz mulczowanie. Warunki siedliskowe pod drzewami będą bardzo dobre a koszt uzyskania tego efektu niski.
Arboryści byli proszeni przez uczestników spotkania o wskazówki dotyczące kolejnych projektów obywatelskich mających na celu ochronę drzew oraz o rekomendowane przez nich działania dla miejskich drzew na Saskiej Kępie i w innych rejonach miasta. Specjaliści oprócz przyogródków zarekomendowali przede wszystkim wprowadzenie regularnego badania stanu drzew, np. metodą wypracowaną w ramach projektu ochrony alej „Drogi dla Natury”. Można o niej przeczytać na stronie dotyczącej tego projektu: http://aleje.org.pl/pl/o-alejach/326-zarzadzanie-drzewostanem-sposob-na-bezpieczne-drzewa Twórcy „Dróg dla Natury” podobnie jak prowadzący spotkanie na Saskiej Kępie, podkreślają, że wielka bolączką w polskim gospodarowaniu zielenią, jest podejście interwencyjne, zamiast zarządzania zaplanowanego, racjonalnego, uzasadnionego merytorycznie i podbudowanego specjalistyczną wiedzą.
Cudowne przyogródki dla drzew, ludzi i zwierząt
Pod koniec spotkania grupa zatrzymała się na rogu ulic Poselskiej i Walecznych, przed domem o numerze 26, żeby podziwiać modelowy sposób zagospodarowania terenu pomiędzy okazałymi, przyulicznymi jesionami. Pomiędzy drzewami rosną tam gęste krzewy, jesienią obsypane owocami. Pod krzewami pozostawiane są opadłe liście jesionów, tworząc cenną ściółkę, będącą siedliskiem bezkręgowców i naturalnym nawozem dla drzew i krzewów. Dżdżownice żywiące się opadłymi liśćmi spulchniają i napowietrzają glebę zastępując nowoczesne urządzenia takie jak AirSpade. Wśród krzewów uwijają się liczne ptaki, których pożywieniem są jesienne owoce. Nocą pod krzewami żerują jeże, szukając bezkręgowców wśród ściółki. Mamy nadzieję, że takie wspaniałe „przyogródki” powstaną pomiędzy przyulicznymi drzewami nie tylko na Saskiej Kępie, ale w wielu miejscach w naszym mieście. Mogłyby powstawać w ramach budżetów obywatelskich czy po prostu w formie przyulicznych ogródków społecznych, aby cieszyć ludzi, wspierać zwierzęta i oszczędzać pieniądze w miejskiej kasie.
Spotkanie z arborystami trwało około 2 godzin i zapewne potrwałoby dłużej, gdyby nie padający deszcz. Po spotkaniu przemoknięci uczestnicy i arboryści udali się na gorącą herbatę do Domu Funkcjonalnego, gdzie kontynuowano dyskusję o ochronie zieleni miejskiej :).
Więcej informacji o projekcie i jego wykonaniu na stronie: http://arborysta.com/pielegnacja_saska_kepa/
Fot. 1. Wiązanie elastyczne w koronie jesionu przy ul. Obrońców.
Fot. 2. Zbliżenie na wiązanie elastyczne w koronie jesionu przy ul. Obrońców .
Fot. 3. Prezentacja preparatu do mikoryzowania drzew.
Fot. 4. Sprawdzamy jak pachnie preparat do mikoryzacji.
Fot. 5. Preparaty i urządzenie do mikoryzacji.
Fot. 6. Przygotowania do mikoryzacji.
Fot. 7-9. Mikoryzacja okazałego jesionu przy ul. Obrońców.
Fot. 8.
Fot. 9.
Fot. 10. Modelowy przyogródek pomiędzy przyulicznymi jesionami przy rogu ulic Poselskiej i Walecznych chroni nie tylko drzewa, ale też oddziela przechodniów od zanieczyszczeń generowanych przez ruch uliczny.
Fot. 11. Modelowy przyogródek pomiędzy przyulicznymi jesionami przy rogu ulic Poselskiej i Walecznych chroni teren pod drzewami przed wjazdem aut.
Fot. 12. Owocowe krzewy w przyogródku pomiędzy przyulicznymi jesionami wyglądają pięknie i przyciągają ptaki.
Fot. 13. Pod tym jesionem na ul. Obrońców przeprowadzono zabieg aeracji oraz mulczowanie.
Tekst: D.Z.
Fot.: Małgorzata Czerniakowska
Jeśli uważasz, że działalność Stołecznego Towarzystwa Ochrony Ptaków jest cenna i warta wsparcia, Wpłać darowiznę!