Ludzie przekształcają i zabudowują coraz większe obszary. Miasta rozrastają się pochłaniając lasy i łąki. Dzikie zwierzęta nie mają dokąd uciec, próbują żyć w terenie zabudowanym. Zasiedlają parki, ogródki, zielone tereny na osiedlach, a także budynki. W Warszawie zające zasiedliły teren zielony wokół Stadionu Narodowego. W mieście większość ptaków i nietoperzy ma swoje siedliska w budynkach, ale nie rzadko potrafią znaleźć sobie miejsce nawet w miejskich latarniach. Nocą po ulicach wędrują poszukujące owadów i dżdżownic jeże. Trudno zaobserwować dzikie życie w mieście, bo zwierzęta zazwyczaj unikają człowieka. To, że ich nie widzisz, nie znaczy, że ich nie ma w Twoim budynku lub ogródku.
Fot. 1. Młode puszczyki dorastają poza gniazdem, pozostając pod opieką rodziców. Ludzie myśląc, że ptaki potrzebują pomocy zabierają je, nieświadomie wyrządzając im wielką krzywdę. Porwane, bez rodziców, nigdy tak dobrze nie przystosują się do życia na wolności, jak nauczyłyby się pozostając pod ich opieką.
Jak je wspierać, jak nie skrzywdzić?
Wiele ludzkich działań zagraża zwierzętom. Chociaż niemal wszystkie ptaki, ssaki, płazy i gady, które można spotkać w mieście, są pod ochroną (na czym to polega – napiszemy w innym tekście), to często spotyka je krzywda ze strony człowieka. Czasem ludzie szkodzą im nieświadomie, z braku wiedzy. Poniżej, w pigułce, przedstawiamy informacje, które mogą pomóc chronić dzikie zwierzęta, które mają swoje siedliska w naszych budynkach, ogródkach, czy wszelkiego rodzaju miejskich terenach zielonych. Oto najważniejsze zagadnienia i zasady ochrony dzikich zwierząt w naszym otoczeniu:
– Chronione ptaki i nietoperze mają siedliska w budynkach w szczelinach elewacji, pod parapetami, pod dachem, za rynnami. Starają się być niezauważone, więc aby je wykryć potrzebny jest specjalista. Przed remontem budynku zamów u eksperta opinię przyrodniczą, która może uchronić zwierzęta przed zamurowaniem.
– Małe ptaki (np. wróble, sikory) i nietoperze często mają swoje siedliska nawet w przyulicznych latarniach.
– Jeśli widzisz ptaka na drodze, którą jedziesz, jeśli stado ptaków leci nisko nad asfaltem – zwolnij. To nie prawda, że ptaki są szybsze i zwinniejsze niż pojazdy. Wręcz przeciwnie, wiele z nich ginie w kolizjach.
– Nie wypuszczaj kota z mieszkania. Kot jest drapieżnikiem i instynktownie będzie próbował złapać mniejsze zwierzęta. To nie jego wina, taka jest jego natura. To opiekun kota jest odpowiedzialny za życie zwierząt, które może schwytać jego kot. Każdy z nas ogranicza swój optymalny komfort by nie krzywdzić innych. Ochrona życia wielu ptaków i innych zwierząt w stu procentach uzasadnia ograniczenie aktywności kota do terenu mieszkania.
– Nigdy nie zostawiaj na łonie przyrody żyłek, haczyków czy ołowianych ciężarków – są bardzo niebezpieczne dla ptaków. Ptaki zatruwają się ołowiem, haczyki wbijają się im w dzioby. Żyłka oplątana na ptasiej nodze zaczepia się o gałąź a ptak przywiązany do gałęzi umiera. Jeśli chcesz ją wyrzucić – potnij na drobne kawałki.
– Chcesz się pozbyć uciążliwych owadów? Wieszaj prawidłowe budki lęgowe dla ptaków jako „ogrodniczej broni biologicznej” a także schrony dla nietoperzy, które w mieście zjadają setki tysięcy owadów.
– Wesprzyj ptaki i inne drobne zwierzęta w ogrodzie, parku, wśród zieleni osiedlowej: pozostaw dzikie zakątki – ostoje różnorodności biologicznej.
– Nie grab liści, pozostaw leżące suche drzewo, a tam gdzie nie zagrozi ludziom, także stojące. W ściółce i suchym drewnie pokarm znajdą ptaki owadożerne i jeże.
– Sterta liści albo gałęzi da szansę jeżom by w dzień kryć się przed psami oraz bezpiecznie przespać zimę. Nigdy nie podpalaj takich stert, chyba, że sam je przed chwilą ułożyłeś. Inaczej możesz spalić żywcem rodzinę jeży.
– Gęste krzewy i drzewa mające owoce, takie jak jarząb (tzw. jarzębina), czarny bez czy głóg, dadzą ptakom bezpieczne miejsce gniazdowania i pokarm.
– Zamiast trawnika posiej łąkę kwietną, która wymaga mniej zabiegów niż trawnik. W ten sposób wesprzesz pszczoły, trzmiele i motyle.
– Koś najwyżej raz do roku, nie wcześniej niż w sierpniu bo wiosną i latem w trawie ukrywają się młode, mające już pióra, ale nie umiejące latać ptaki, tzw. podloty. Rodzice dokarmiają je poza gniazdem i uczą życia. Jeśli kosisz wcześniej, narażasz podloty na śmierć.
– Zawsze pozostawiaj wokół drzew i krzewów niekoszone obszary i koś w ich kierunku. Jeśli w trawie są podloty, to dasz im szansę uciec.
– Nie zabieraj ani nie przenoś podlotów, bo to nie pomoc ale porwanie ich od rodziców.
– Niektóre ptaki aktywnie bronią swoich dzieci. Jeśli gdzieś wrony atakują ludzi, to na pewno w pobliżu jest ich bezbronny podlot. Po prostu odejdź z tego miejsca.
– Jeżeli musisz wyciąć drzewo lub krzew albo przyciąć gałęzie zrób to w okresie gdy w gniazdach nie ma piskląt, najlepiej pomiędzy październikiem i lutym. Jednak nawet jesienią lub zimą sprawdź, czy na drzewie nie ma już ptasich piskląt lub dziupli zasiedlonych przez nietoperze. Puszczyki (sowy gniazdujące w dziuplach) mogą mieć pisklęta już w lutym, a grzywacze nawet w październiku. Ptaki gnieżdżą się nawet w niskich, osiedlowych żywopłotach gdzie maleńkie gniazda bardzo trudno dostrzec.
– Nie używaj środków chemicznych by pozbyć się owadów lub roślin. Trując mrówki spowodujesz śmierć chronionych ptaków, które się nimi żywią (m.in. dzięciołów zielonych). Używając chemicznych środków chwastobójczych wprowadzasz do własnego otoczenia substancje, które mogą powodować raka.
– Zastąp lepy na szrotówka ksztanowcowiaczka sikorami! Powieś budki dla ptaków, a one zjedzą niepożądane owady. Lepy umieszczane na kasztanowcach są śmiercionośne nie tylko dla wielu owadów, także pożytecznych. Znajdowano przyklejone do nich również małe ptaki.
– Jeże i inne zwierzęta aby przetrwać, zdobyć pożywienie, założyć rodzinę, muszą się przemieszczać. Jeżeli w Twoim ogródku nie ma psów, zostaw pod ogrodzeniem przejście dla jeży i innych drobnych zwierząt.
– Woda jest niezbędna zwierzętom. Trzeba ją wystawiać dla ptaków (w płytkich naczyniach), szczególnie gdy jest gorąco. Jednak zbiorniki wodne bez łagodnego zejścia są śmiertelną pułapką, w której utopią się nie tylko jeże, ale nawet żaby.
– Łagodny brzeg zbiorników i cieków umożliwia małym zwierzętom napicie się, a pisklętom kaczek oraz żabom i innym płazom wydostanie się na brzeg. Roślinność na brzegu i w wodzie daje schronienie ptasim gniazdom i pisklętom np. kaczek czy trzciniaków. Nigdy nie koś jej wiosną ani latem!
– Na ziemi wśród krzewów lub traw, także w mieście, są ptasie gniazda (np. słowika lub kaczki krzyżówki), pisklęta, podloty. Można spotkać nawet ukryte przez rodziców małe zające. Dlatego, szczególnie wiosną i latem, psy na terenach zielonych powinny być wyprowadzane wyłącznie na smyczy. Nawet mały, łagodny piesek może zniszczyć gniazdo słowika, poturbować zajączka, albo zabić pisklę, chociażby tylko w zabawie.
– Ptaki nie widzą i nie rozumieją szyb i luster. Rozbijają się o nie, co powoduje śmierć od razu lub jakiś czas po kolizji. Dom przyjazny ptakom nie może mieć dużych szklanych lub lustrzanych powierzchni, bo są one śmiertelnymi „pułapkami na ptaki”.
– Jeżeli spotkasz dzika, lisa, zająca lub sarnę, nie zbliżaj się do nich, a psa trzymaj przy sobie na smyczy. Tak będzie bezpieczniej dla Ciebie, psa oraz dzikich zwierząt. Jeżeli uznasz, że napotkane zwierzę potrzebuje pomocy zgłoś to do Straży Miejskiej (w Warszawie tel. 986 – poproś o przyjazd patrolu eko). Dzikie ptaki, ranne lub chore, powinny zostać odwiezione do Ptasiego Azylu w warszawskim zoo. Dzikie ssaki przyjmuje Ośrodek Rehabilitacji Zwierząt.
Ośrodek Rehabilitacji Zwierząt, ul. Korkowa 170A, Warszawa; tel. 22 756 34 75, od poniedziałku do piątku w godz. 7.30 – 21.00; Kierownik Robert Strąk, kom.: 660 721 482 w godz. 8-16; sekretariat@lasymiejskie.waw.pl https://lasymiejskie.waw.pl/index.php/dzikie-zwierzeta/osrodek-rehabilitacji-zwierzat
Ptasi Azyl w ZOO warszawskim, ul. Ratuszowa 1/3 (brama od str. mostu Gdańskiego), azyl@zoo.waw.pl, tel.: +48 (22) 670-22-07, http://ptasiazyl.zoo.waw.pl
Fot. 2. Młode dzięcioły zielone często tracą życie zjadając trute przez ludzi mrówki.
***
Rusza projekt edukacyjny dotyczący ochrony dzikich zwierząt w mieście. Składa się z dwóch bloków tematycznych. Jeden dotyczy zwierząt miejskich terenów zielonych, drugi ptaków i nietoperzy mających swoje siedliska w obiektach budowlanych. W ramach działań edukacyjnych planujemy zorganizowanie 40 prelekcji, m.in. dla osób związanych z utrzymaniem zieleni miejskiej, strażników miejskich, urzędników urzędów dzielnicowych oraz Zarządu Zieleni Warszawy.
Projekt może zostać zrealizowany dzięki dofinansowaniu ze środków m. st. Warszawa.
Tekst: D.Z.
Fot.: M. Długosiewicz
Jeśli uważasz, że działalność Stołecznego Towarzystwa Ochrony Ptaków jest cenna i warta wsparcia, Wpłać darowiznę!